Αδερφοί Ζωσιμάδες

Γιος του Ιωάννη Ζωσιμά ο Παναγιώτης Ζωσιμάς , έμπορος από το Γραμμένο της περιοχής Κουρέντων των Ιωαννίνων και κάτοικος Ιωαννίνων, αφού έρχεται σε γάμου κοινωνία με την Μαργαρίτα το γένος Μιχ. Τσουκαλά, άρχοντα της πόλης, αποκτά εννέα παιδιά . Την Αλεξάνδρα , τον Ιωάννη , τον Αναστάσιο, την Ζωϊτσα , τον Θεοδόσιο, τον Νικόλαο, τον Ζώη, τον Μιχαήλ και την Αγγελική.

Οι θυγατέρες ακολουθούν, ως πρέπον για την εποχή εκείνη, τον έγγαμο βίο , ενώ τα αγόρια αφού μαθητεύουν στην Μπαλαναία Σχολή και λαμβάνουν τις στοιχειώδεις γνώσεις, επιδίδονται εν συνεχεία από νεαρή ηλικία κατά βούληση του πατρός τους στο εμπόριο, τομέα όπου ο ίδιος διέπρεπε. Η αγάπη μάλιστα για τα τέκνα του και η προσπάθειά του να τα γαλουχήσει από την νηπιακή τους ηλικία με χριστιανικές και ηθικές αρχές τον έκανε να μεταφέρει το κέντρο των εμπορικών του επιχειρήσεων από το Βουκουρέστι στα Ιωάννινα.

Σε νεαρή ηλικία οι αδελφοί Ζωσιμάδες ξενιτεύονται ως έμποροι. Οι μεν Θεοδόσιος, Νικόλαος και Μιχαήλ στο Λιβόρνο της Ιταλίας , οι δε Ιωάννης , Αναστάσιος και Ζώης στην Νίζνα της Ρωσίας, γνωστό εμπορικό κέντρο ευρωπαϊκών και aσιατικών προϊόντων .

Δυστυχώς γι’ αυτούς σε νεαρότατη ηλικία , μόλις 19 ετών, πεθαίνει ο μεγάλος τους αδερφός Ιωάννης.

Όλα τα αδέλφια επιδίδονται με ιδιαίτερη επιτυχία στο εμπόριο, εφαρμόζοντας ως πολιτική των δραστηριοτήτων τους την εμπορία ειδών και πώλησής τους όχι στον τόπο όπου παράγονται, αλλά σε τόπους ιδιαίτερα μακρινούς, όπου η αξία των εμπορευμάτων ήταν πολλαπλώς ανώτερη . Έτσι τα προϊόντα της Ασίας και ιδιαίτερα τα μεταξωτά τα πουλούσαν στην ανεπτυγμένη Ευρώπη και αντίστροφα τα προϊόντα της Δύσης και της Ρωσίας στα ενδότερα της Ασιατικής Ηπείρου.

Με αυτήν την πρακτική , την εξόχως πρωτοποριακή για τα χρόνια εκείνα και επιδεικνύοντας στοιχεία απεριόριστης σύμπνοιας, αγάπης και εμπιστοσύνης μεταξύ τους, κατόρθωσαν να αποκτήσουν τεράστια περιουσία.

Παράλληλα η αγάπη για τον συνάνθρωπό τους και η φλόγα για να προσφέρουν στο Έθνος, αρχές που με μεράκι τους μετέδωσαν οι γονείς τους, ωθούν τους Ζωσιμάδες σε άπειρες αγαθοεργίες.

Το 1796 ο εξοχότερος των αδελφών Ζώης συγχρηματοδοτεί με τους συμπατριώτες του εμπόρους Στεφανή Μπούμπα και Γεώργιο Γοργόλη τα έξοδα για την έκδοση Γραμματικής της Ρωσικής διαλέκτου από την «αυτοκρατορική τυπογραφία της Ουνιβερσιτάς».

Ο ίδιος, αποφεύγοντας κάθε επίδειξη πλούτου και δύναμης καθώς και οποιαδήποτε περιττή δαπάνη , διαμένει σε μία πτέρυγα του εκεί Γραικικού Μετοχίου της μονής των Ιβήρων και μάλιστα σ' εκείνη που δεν έβλεπε προς το μεγάλο δρόμο . Στην άλλη πτέρυγα έμενε ο γνωστός από το χωριό Γραμμένο επίσης, Ζώης Καπλάνης (ευεργέτης κι αυτός). Μετά το θάνατο του Καπλάνη το 1806, ο Ζώης Ζωσιμάς κρατά και την δεύτερη πτέρυγα ζώντας ο ίδιος ασκητικά και «εν μοναξία», ως μοναχός μέσα στον κόσμο.

Εκεί συλλάμβανε και υλοποιούσε τα πατριωτικά και φιλάνθρωπα σχέδιά του, με τη συγκατάθεση πάντοτε και πρόθυμη συνδρομή όλων των άλλων αδελφών.

Κατάρτιζε μάλιστα συλλογές πολυτίμων πραγμάτων, με σκοπό να τις αφιερώσει στη πατρίδα μόλις τούτη ελευθερωθεί . Αλληλογραφούσε με διάφορους λόγιους της Ευρώπης και δεχόταν τις επισκέψεις εξεχόντων προσωπικοτήτων της εποχής , μεταξύ αυτών και του Ιωάννη Καποδίστρια.

Με πρωτοβουλία μάλιστα του Ζώη Ζωσιμά η αδελφότητα των Ζωσιμάδων συνέστησε «Ταμείον Αρχαιολογικόν» με σκοπό «όσα ήθελεεν μπορέσει να συνάξη λείψανα της Αρχαιότητος» .

Ανυπολόγιστης αξίας συλλογή με αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά νομίσματα και μετάλλια δωρίζεται στο Ελληνικό Κράτος , αποτελώντας τον κυρίως κορμό για την ίδρυση του Νομισματικού Μουσείου της Αθήνας.

Το 1793 πεθαίνει νέος κι αδιάθετος ο καλός και ιδιαίτερα αγαπητός τους αδελφός Θεοδόσιος .

Ο θάνατος του Θεοδοσίου Ζωσιμά υπήρξε καταλυτικός σταθμός για τη ζωή των υπολοίπων, γιατί μετά τον θάνατό του αποφασίζουν ομόθυμα όλοι τους, ακολουθώντας τις προτροπές και το παράδειγμα του, να μείνουν στο εξής άγαμοι, αφιερώνοντας τις δυνάμεις και την τεράστια περιουσία τους «εις φωτισμόν και παρηγορίαν» της θλιβόμενης πατρίδας. Δίνουν «αμοιβαίον λόγον» να περάσουν όλη τους τη ζωή «εν μοναξία να μην εξοδεύουν δια τον εαυτόν των ει μη το απαραίτητον και να Θυσιάσουν όλην των την περιουσίαν - συγκροτουμένην τότε από κάμποσα εκατομμύρια ρουβλίων - εις την συνδρομήν μεν και φωτισμόν των ομογενών των, ευεργεσίαν δε εις τα φιλοξενήσαντα αυτούς μέρη...», νυμφευόμενοι τρόπον τινά την Πατρίδα

Μετά τον θάνατο του Μιχαήλ σε ηλικία 47 ετών στο Λιβόρνο όπου χρημάτισε και πρόξενος της Ιονίας Πολιτείας , μένουν στη ζωή οι αδελφοί Νικόλαος, Αναστάσιος και Ζώης, κάτοικοι όλοι Ρωσίας οι οποίοι συνεχίζουν με την ίδιο ζήλο το πολύτιμο εθνωφελές έργο τους , ενισχύοντας τη λειτουργία Σχολείων.

Εκδίδουν και μοιράζουν δωρεάν ελληνικά βιβλία, των οποίων οι εκδόσεις μαζί με εκείνες της ελληνικής βιβλιοθήκης του Κοραή χρηματοδοτημένες κι αυτές από τους ίδιους, θα φτάσουν συνολικά τις εξήντα.

Ανεγείρουν και επισκευάζουν ναούς και επιχορηγούν πνευματικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Το 1819 πεθαίνει στη Νίζνα και ο Αναστάσιος .

Το 1820 η αδελφότητα Ζωσιμάδων χτίζει στην Νίζνα , στην μνήμη του αδελφού τους Ιωάννη, Ιερό Ναό στο όνομα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης μυούνται στην Φιλική Eταιρεία και στηρίζουν οικονομικά τον αγώνα, τόσο στην Μολδοβλαχία όσο και στον ελληνικό χώρο. Το 1827 πεθαίνει στη Μόσχα και ο Ζώης Ζωσιμάς , γνωστότερος στους Φιλικούς με το ψευδώνυμο «Πατήρ».

Μετά και τον θάνατο του Ζώη , απομένει μόνος ο Νικόλαος, που βρίσκεται την εποχή αυτή στη Μόσχα.

Απ' εδώ και για την υπόλοιπη ζωή του κατευθύνει το πλήθος των ευεργεσιών προς τη γενέτειρά του κυρίως πατρίδα, τα Ιωάννινα .

Ιδρύει τη Ζωσιμαία Σχολή και το φερώνυμο Γηροκομείο.

Ανοικοδομεί και διακοσμεί λαμπρά τις καταστραμμένες εκκλησίες και ελεεί πλουσιοπάροχα φτωχούς και αρρώστους.

Το 1842 πεθαίνει και ο τελευταίος Ζωσιμάς στη Νίζνα, σε ηλικία 83 χρονών περίπου, μετά από μακρά και επώδυνη αρρώστια.

Η προσφορά τους στο Γένος και στα Γράμματα με μία λέξη : α ν υ π ο λ ό γ ι σ τ η!

Ενδεικτικό στοιχείο μετά τον θάνατο και του τελευταίου Ζωσιμά, του Νικολάου, αποτελεί το βασιλικό διάταγμα, το οποίο όριζε τα εξής:

« Όθων ελέω Θεού Βασιλεύς της Ελλάδος.
Επειδή εξέλιπεν ο τελευταίος της Ζωσιμαίας Αδελφότητος Νικόλαος Ζωσιμάς
Διατάσσομεν
Χάριν των μεγάλων χρηματικών ουσιών τε και προσπαθειών τας οποίας κατέβαλεν η Αδελφότης αύτη υπέρ του φωτισμού και της Αναγεννήσεως της Ελλάδος τριών ημερών πένθος δια τους καθηγητάς και τους μαθητάς των Γυμνασίων και λοιπών σχολείων του Κράτους. Το πένθος θέλει αρχίσει εις την πρωτεύουσαν από την Πέμπτην του τρέχοντος μηνός και εις τας επαρχίας άμα κοινοποιηθή το παρόν διάταγμα.

Ο επί των εκκλησιαστικών κ.λ.π. Γραμματεύς της Επικρατείας επιφορτίζεται την εκτέλεσιν του παρόντος διατάγματος.
Εν Αθήναις τή 4/16 Απριλίου 1842 »